خرم آباد گهواره تاریخ - Khoramabad

خُرَم‌آباد :

 بزرگترین شهر لرنشین، بیست و دومین شهر پرجمعیت ایران و مرکز استان لرستان است. جمعیت خرم‌آباد طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران حدود ۴۰۰،۰۰۰ نفر بوده است. خرم‌آباد را در گویش لری خُورمُووه (Xormuve) تلفظ می‌کنند. شهر در ارتفاع ۱۱۴۷،۸ متری از سطح دریا و در میان دره‌های زاگرس قرار دارد. فاصله خرم‌آباد تا تهران ۴۹۰ کیلومتر است و به دلیل قرار گرفتن در مسیر تهران - جنوب دارای اهمیت ارتباطی و راهبردی است. آزادراه شماره پنج ایران از این شهر عبور می‌کند.
در محل کنونی خرم‌آباد از دوره عیلامیان شهری با نام خایدالو وجود داشته و شهر شاپورخواست به دستور شاپور اول ساسانی بر خرابه‌های آن و در حدود محل کنونی شهر ساخته شده است. آثار تاریخی به جای مانده نشان می‌دهد خرم‌آباد یکی از شهرهای مهم غرب ایران در دوره ساسانیان بوده و فلک‌الافلاک یا دژشاپورخواست از آثار به جای مانده دوره ساسانیان نماد شهر است. خرم‌آباد همچنین یکی از پایتخت‌های هزاراسپیان و آل حسنویه بوده است.

جاذبه‌های گردشگری تاریخی و طبیعی متعددی در سطح شهر خرم‌آباد وجود دارد که از آن جمله می‌توان به فلک‌الافلاک، مناره آجری، پل شکسته، گرداب سنگی، سنگ نبشته، پل شاپوری، آرامگاه باباطاهر، دریاچه کیو اشاره کرد به طوری این شهر از سوی دفتر منطقه‌ای سازمان ملل به عنوان یک شهر گردشگری انتخاب شده است. 

شهرداری خرم‌آباد در سال ۱۳۰۵ تاسیس شده و این شهر پس از جدایی استان لرستان از خوزستان در سال ۱۳۴۰ به عنوان مرکز استان تعیین شد. گویش مردم خرم‌آباد، لری خرم‌آبادی است. وضعیت اشتغال در خرم‌آباد از شرایط مطلوبی برخوردار نیست و نرخ بیکاری در بین سنین ۱۹ تا ۲۴ سال ۳۵٬۵ درصد است.
صنایع و کارخانه‌های فعال کنونی در شهر عبارتند از پتروشیمی خرم‌آباد، شرکت پرس ایران و شرکت یخچال سازی بوژان. خرم‌آباد دارای ده بیمارستان، پنج کتابخانه عمومی، دو سینما، ده هتل، ده پارک درون‌شهری و شش مرکز آموزش عالی است .

پیش از اسلام :

خایدالو

خایدالو یکی از شهرهای مهم تمدن عیلام و نام باستانی شهر خرم‌آباد بوده و گفته می‌شود شهر شاپورخواست به دستور شاپور اول ساسانی بر خرابه‌های آن ساخته شده‌است. از شهرهای بزرگ عیلام باستان می‌توان به خایدالو، سیمره و شوش اشاره کرد.اعتقاد اکثر صاحب نظران این است، که هستهٔ اولیهٔ شهر خرم‌آباد، شهر باستانی خایدالو بوده‌است. بسیاری از خاورشناسان معتقدند که این مکان با توضیحاتی که در متون مربوط به آشوریان باستان دربارهٔ شهر خایدالو آمده، مطابقت بسیاری دارد.

در سال ۶۴۰ قبل از میلاد مسیح، آشور بانیپال پادشاه آشور، عیلام و شهر خایدالو را تصرف و دولت عیلام را نابود کرد. تمدن دیرینه عیلام و شهر خایدالو، پس از هزاران سال مقاومت در برابر اقوام نیرومندی چون سومری‌ها، اَکَدی‌ها، بابلی‌ها و آشوری‌ها از دشمن خود آشور شکست خورد و از صفحه روزگار ناپدید گردید.

شاپورخواست

بسیاری از محققان بر این عقیده هستند که شهر قدیمی شاپورخواست که به دستور شاپور اول در دوره ساسانی و قرن نخست هجری بنا شده‌است در جنوب شهر خرم‌آباد قرار داشته و نام باستانی شهر خرم‌آباد کنونی در دوران ساسانی شاپورخواست بوده‌است. در زمان حفر پناهگاه در طول جنگ ایران و عراق در اطراف مناره آجری در میدان شقایق آثاری از این شهر به دست آمد. احتمالا مهمترین قسمت‌های این شهر در مکان محله قاضی‌آباد فعلی بوده که آسیاب و کانال‌های فاضلاب و آب رسانی نیز در این حفاری‌ها به دست آمده‌است. حدود شاپورخواست از شمال تا سنگ نوشته و از غرب کوه مدبه و شرق تا پل شاپوری می‌باشد. براساس متون مورخین اسلامی شاپورخواست یکی از شهرهای مهم این منطقه محسوب می‌شده و در طول این دوران از عمران و آبادانی برخوردار بوده‌است. دژ شاپورخواست نیز در زمان شاپور ساسانی ساخته شده‌است.

پس از اسلام :

نام شاپورخواست در کتاب‌های قدیمی تا سال ۶۲۲ هجری (اوایل قرن هفتم) قابل رویت است اما پس از قرن هشتم تنها می‌توان نام خرم‌آباد را مشاهده کرد. احتمالا در اواخر قرن هفتم هجری شهر شاپورخواست به کلی ویران و خالی از سکنه شده و مردم آن به قسمت غربی قلعهٔ فلک الافلاک که از لحاظ داشتن آب فراوان و موقعیت مناسب تر و همچنین امنیت، برتری داشت نقل مکان کردند، در حقیقت فلک الافلاک در این زمان هسته اصلی شهر خرم‌آباد فعلی را تشکیل داد و موجب شکل گیری آن در این منطقه شده است. البته به نظر می‌رسد که آب شهر شاپورخواست از طریق نهری که از قسمت شرقی شهر می‌آمده تأمین می‌شده‌است که شاید خشک شدن این نهر عامل ترک این منطقه شده‌است.عوامل متعددی دیگری چون موقعیت سیاسی، ارتباطی و جغرافیایی در شکل‌گیری شهر خرم‌آباد دخیل بوده‌است.

از آثار قدیمی این بخش از شهر می‌توان به قبرستان قدیمی آن اشاره کرد که مقبره زین ابن علی در آن واقع شده‌است که بنابر متون تاریخی زین ابن علی درگزینی در سال ۵۲۷ وزیر طغرل دوم سلجوقی بوده و در شاپورخواست به دار آویخته شده‌است. همچنین آرامگاه باباطاهر که برخی آن را مقبره باباطاهر عریان ذکر می‌کنند. این قبر براساس شواهد باستان‌شناسی متعلق به دوره سلجوقی می‌باشد که در دوره‌های بعد مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌است. در این دوره قلعه هسته توسعه شهر بوده که براساس ساختار طراحی محدوده شهر از طرف قلعه با محله‌های کوچک و خیابان‌های منحنی شکل در حال توسعه در مسیر شمال غربی بوده‌است.

حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری قمری درباره خرم‌آباد می‌نویسد:

خرم‌آباد شهری نیک بوده، اکنون خراب است.

در دوران حکومت آل حسنویه خرم‌آباد به عنوان پایتخت این سلسله در نظر گرفته شد و در دوران ملوک الطوایفی نیز این شهر یکی از پایتخت‌های هزاراسپیان بود.

خرم‌آباد پایتخت اتابکان لر کوچک

اتابکان لر کوچک سلسله کوچکی از اتابکان لرستان هستند که در فاصلهٔ سال‌های ۵۸۰ تا ۱۰۰۶(ه.ق) در قسمت‌های شمالی و غربی لرستان ناحیه لر کوچک حکومت می‌کرده‌اند. امرای این سلسله از اعتاب شجاع‌الدین‌خورشید، مؤسس سلطنت لر کوچک بوده‌اند و آخرین حاکم لر کوچک به دست شاه عباس یکم صفوی کشته و سلسله اتابکان لر منقرض گردید.

دوره صفویان

خرم‌آباد در زمان حکومت صفویان و پس از انقراض سلسله اتابکان لرستان اهمیت خود را حفظ کرد، صفویان در دوره حکومت خود به آبادانی خرم‌آباد اهمیت دادند. از جمله اقدامات مهم می‌توان به احداث پلی مهم در خرم‌آباد اشاره کرد که به نام پل صفوی مشهور است، پل صفوی به شماره ۲۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در دوره حکومت صفویان مسجد جامع خرم‌آباد نیز ساخته شد، این مسجد در سال ۹۷۰ هجری قمری و به دستور شاه تهماسب یکم ساخته شد و در سال ۱۱۱۰ قمری به دستور شاه سلطان حسین و در دوره کریم خان زند مرمت شد. این مسجد جامع پس از سال ۱۳۲۲ به حوزه علمیه تبدیل شد. در دوران صفوی خرم‌آباد مرکز حکومتی والی لرستان فیلی شد. پس از این دوره و در اثر حمله سپاه عثمانی به غرب ایران شهر خرم‌آباد تقریباً ویران شد.

دوره قاجار

شهر خرم‌آباد در دوره قاجار به محله‌های اطراف قلعه فلک‌الافلاک محدود بوده است. محله‌هایی مانند، پشت بازار، درب دلاکان و درب باباطاهر از جمله معروف‌ترین محلات شهر در زمان قاجار محسوب می‌شدند. بازار اصلی شهر در محله پشت بازار واقع بوده و شهر از لحاظ رشد و رونق در کسب و کار وضعیت نسبتاً خوبی داشته‌است. این دوره را می‌توان آغاز مهاجرت از شهرهای کوچک استان لرستان و روستاهای اطراف شهر به خرم‌آباد دانست. مهاجرت‌ها علاوه بر بالابردن جمعیت شهر باعث به وجود آمدن محله‌های جدید و توسعه محله‌های قدیمی شد. بارون دوید یکی از ماموران روسیه تزاری که در سال ۱۸۴۵ میلادی از خرم‌آباد دیدار کرده، شهر را دارای ۴ مسجد، ۸ گرمابه و ۱ محله یهودی نشین توصیف کرده‌است.

جغرافیا و آب‌و هوا

خرم‌آباد مرکز شهرستان خرم‌آباد و استان لرستان است. این شهرستان از شمال به شهرستان سلسله، از شمال شرق به شهرستان بروجرد، از شرق به شهرستان‌های دورود و الیگودرز، از جنوب به شهرستان اندیمشک و از غرب و جنوب غرب به شهرستان‌های کوهدشت، دوره و پلدختر محدود می‌شود. خرم‌آباد در مختصات ۳۳٫۴۸ شمالی و ۴۸٫۳۵ درجه شرقی و در ارتفاع ۱۱۴۷،۸ متری از سطح دریا قرار دارد. این شهر دارای آب و هوایی معتدل و نیمه مرطوب است، وجود منابع آب‌های زیر زمینی و چشمه‌های درون شهر از نکات قابل توجه در جغرافیای شهر خرم‌آباد است.

کوه‌ها

خرم‌آباد یک شهر کوهستانی است و در میان یک دره شکل گرفته است. اطراف خرم‌آباد را کوه‌هایی با شرایط تقریباً یکسان مسدود کرده است و تنها نقطه جنوبی شهر در دشتی به نام کرگاه شرقی قرار گرفته است. این شهر از شمال به کوه کمره‌سی، از غرب به سفیدکوه و از شرق به کوه مدبه محدود می‌شود. هم‌اکنون طرحی در حال اجرا بر روی کوه مدبه در شرق خرم‌آباد که شامل ایجاد مسیر دسترسی آسفالت، فضای سبز، هتل و باغ‌وحش می‌باشد.

رودخانه درون شهری خرم‌آباد به نام خرم‌رود از به هم پیوستن دو رود دیگر در مرکز شهر به وجود آمده است. یک رود از سمت شرق به شهر وارد شده و رود دیگر از سمت شمال به شهر وارد می‌شود و در نزدیکی پل صفوی در مرکز خرم‌آباد به هم می‌پیوندند و خرم‌رود را تشکیل می‌دهند. نام قدیمی این رودخانه گلال بوده و در گویش لری به معنی رودخانه است.

از سال ۱۳۸۷، شهرداری خرم‌آباد در حال ساماندهی و لایروبی این رودخانه است اما همچنان وضعیت آن مطلوب نیست. ^[۲۵]

جمعیت شهر خرم‌آباد طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران برابر با ۳۲۸٬۵۴۴ ، جمعیت شهرستان خرم‌آباد برابر با ۵۲۱،۹۶۴ نفر نفر و مساحت شهر ۶،۲۳۳ متر مربع است. اهالی خرم‌آباد جزئی از مردم لر به شمار می‌آیند. خرم‌آباد بزرگترین شهر لرنشین ایران است.

گویش خرم‌آبادی

گویش مردم خرم‌آباد و روستاهای اطراف آن لری خرم‌آبادی است. از ویژگی‌های این گویش توانایی آن در ساخت اشعار، سرودها و موسیقی است. مردم خرم‌آباد علاوه بر زبان فارسی به دو گویش لری و لکی با یکدیگر گفتگو می‌کنند. ساکنین اغلب مناطق خرم‌آباد با گویش لری صحبت می‌کنند.در سال‌های بعد از انقلاب ۵۷ به علت مهاجرت بالای روستائیان و عشایر به شهر خرم‌آباد، هم اکنون به ندرت عده‌ای از مردم شهر که بیشتر در مناطق شمالی خرم‌آباد زندگی می‌کنند با زبان لکی محاوره می‌نمایند.

سرشناسان

از مشاهیر سیاسی پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در خرم‌آباد می‌توان به هوشنگ اعظمی لرستانی اشاره کرد وی نقش پررنگی در مبارزات مسلحانه علیه حکومت پهلوی داشت. همچنین می‌توان به سید حسن طاهری خرم‌آبادی و مهدی قاضی که نقش پررنگی در امور سیاسی شهر خرم‌آباد پس از انقلاب ۱۳۵۷ برعهده داشتند اشاره کرد.

از چهره های سرشناس هنری اهل خرم‌آباد می‌توان به مسعود رایگان  هنرپیشه تلویزیون و سینما، نصرالله کسرائیان و علیرضا فرزین اشاره کرد.از چهره های سرشناس ورزشی نیزمی توان به همایون بهزادی ، بازیکن سابق باشگاه فوتبال پرسپولیس تهران ، آرش کمالوند،  آرش میراسماعیلی، بیژن کوشکی،  غلام‌رضا محمدی، مرتضی سپهوند و ناصر میرزایی اشاره کرد. 

محله‌ها

خرم‌آباد امروزی ۳۵ محله، ۹ کوی و ۵ شهرک دارد. از جمله قدیمی‌ترین محله‌های شهر می‌توان به محله پشت بازار، درب دلاکان و درب باباطاهر اشاره کرد که در غرب شهر و در نزدیکی فلک‌الافلاک قرار گرفته‌اند. روند گسترش شهر پس از انقلاب ۵۷ دارای تغییراتی بوده که از آن جمله می‌توان به تبدیل گورستان جهودان در شرق شهر به محله‌ای مسکونی به نام کوی فلسطین اشاره کرد.^[۲۹] این گورستان متعلق به اقلیت یهودیان شهر خرم‌آباد بوده و آثار باستانی این اقلیت از جمله حوض موسی نیز در این منطقه قرار دارد.

محله گل‌دشت از نظر وسعت بزرگترین محله شهر خرم‌آباد است و در جنوب این شهر واقع است. شمالی‌ترین محله شهر دره گرم و جنوبی‌ترین محله ماسور نام‌دارد. شمشیرآباد محله ورودی از سمت شرق و مرکز شرکت‌های مسافربری و باربری است. بسیاری از اداره‌ها و سازمان‌های دولتی شهر در بلوار ۶۰ متری و بلوار مدیریت در شمال شهر قرار دارند. مرکزی‌ترین محله‌های شهر که مراکز خرید نیز در آن واقع است عبارتند از سبزه‌میدان، شهدا، چهار راه بانک، چهار راه فرهنگ و مطهری.

فرودگاه

فرودگاه خرم‌آباد در جنوب این شهر واقع شده است. اولین هواپیما در سال ۱۳۰۴ در این فرودگاه به زمین نشست. پس از انقلاب ۱۳۵۷ هیچ‌گاه پروازهای منظمی در این فرودگاه صورت نگرفته و در برخی مواقع این فرودگاه به صورت کامل تعطیل شده است. تنها خط هوایی فعال در فرودگاه خرم‌آباد خط هوایی خرم‌آباد، فرودگاه مهرآباد است.

سانحه هوایی

در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۸۰ یک فروند هواپیمای توپولف-۱۵۴ متعلق به شرکت ایران ایرتور از تهران به سمت فرودگاه خرم‌آباد حرکت کرد اما در ساعت ۹ و ۳۰ دقیقه صبح هنگامی که آماده فرود در فرودگاه خرم‌آباد می‌شد دچار سانحه شده و سقوط کرد. پس از تحقیقات اولیه پرویز احمدی‌فر خلبان هواپیما مقصر سقوط شناخته شد اما شایعاتی در خصوص اصابت موشک‌های زمین به هوای پادگان امام علی سپاه پاسداران به هواپیما وجود داشت. در این حادثه تمام ۱۱۹ نفر سرنشین هواپیما کشته شدند.

راه‌آهن

طی طرحی که در دولت محمود احمدی نژاد مطرح گردیده است با اختصاص بودجه‌ای ۱۳۰۰۰ میلیارد ریالی راه آهن سراسری از شهر دورود به شهر بروجرد و شهرهای خرم‌آباد، کوهدشت، پلدختر و اندیمشک متصل می‌شود. این پروژه توسط محمود احمدی نژاد افتتاح گردیده و معاون ساخت و توسعه راه‌ها و راه آهن وزارت راه و شهرسازی ایران سرعت حرکت قطار در این مسیر را ۱۰۰ کیلومتر در ساعت عنوان کرده است.

جاده‌ها

فاصله خرم‌آباد تا تهران ۴۹۰ کیلومتر و تا اهواز ۳۹۰ کیلومتر است. خرم‌آباد بر سر شاهراه تهران-خوزستان قرار گرفته و دارای اهمیت ارتباطی و راهبردی است.جاده‌های شماره ۳۵ و ۳۷ که مناطق شمال و غرب ایران را به جنوب و استان خوزستان متصل می‌کنند از خرم‌آباد می‌گذرند.

پایانه مسافربری

خرم‌آباد فاقد پایانه مسافربری برون استانی است و شرکت‌های مسافربری در بلوار شریعتی به صورت تعاونی و جداگانه به ارائه خدمات می‌پردازند و این امر باعث ایجاد ترافیک در ورودی شرق شهر خرم‌آباد به خصوص در بلوار شریعتی شده است.

اقتصاد و صنعت

پیش از انقلاب ۵۷:

شهر خرم‌آباد روند رو به رشدی را طی می‌کرد و در خصوص اشتغال، ایجاد فرصت شغلی و کارگاه‌های فعال در شرایط خوبی قرار داشت به نحوی که کارخانه‌های نیرپارس که در سال ۱۳۶۵ به ماشین سازی لرستان تغییر نام داد، کارخانه پارسیلون، کارخانه صنایع چرم و پوست وابسته به کفش ملی، شرکت کشت و صنعت خرم‌آباد و شرکت ژنراتور سازی ایران از جمله کارخانه‌های فعال در خرم‌آباد بودند.

پس از انقلاب ۵۷ :

نرخ بیکاری در استان لرستان و همچنین شهر خرم‌آباد به عنوان بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر استان در سال ۱۳۸۹ معادل ۱۷،۳ درصد است و نرخ بیکاری در بین سنین ۱۹ تا ۲۴ سال ۳۵٬۵ درصد است. لرستان در پنج سال گذشته همواره در رتبه‌های نخست کشوری از نظر نرخ بیکاری قرار داشته است.

جاذبه‌های گردشگری

شهر خرم‌آباد در دره‌ای خوش آب و هوا و پر آب قرار گرفته‌است. وجود چشمه‌های فراوان و آثار تاریخی متعدد باعث به وجود آمدن مجموعه‌ای از دیدنی‌های طبیعی و تاریخی در شهر خرم‌آباد شده‌است.وجود دریاچه کیو، سراب‌ها و چشمه‌ها در کنار آثار تاریخی مانند قلعه فلک‌افلاک، پل شاپوری، مناره آجری، سنگ نبشته و گرداب سنگی که خود مجموعه‌ای از آثار تاریخی و طبیعی است مجموعه‌ای بی نظیر را در شهر خرم‌آباد تشکیل داده‌است.در اطراف شهر خرم‌آباد نیز گردشگاه‌های بسیاری وجود دارد که از جمله آنها پارک جنگلی شوراب در جنوب شهر و پارک جنگلی مخمل‌کوه در شمال شهر را می‌توان نام برد.خرم‌آباد را می‌توان یکی از شهرهای توریستی ایران دانست.

خرم‌آباد از سوی دفتر منطقه ای اسکان بشر سازمان ملل متحد به عنوان یک شهر نمونه گردشگری انتخاب شده است.این انتخاب به منظور اجرای طرح توسعه پایدار شهری بر مبنای گردشگری است. محور اجرای این طرح قلعه فلک الافلاک است و ساماندهی فضای اطراف این قلعه و همچنین طرح مرمت و حفاظت از سایر آثار باستانی سطح شهر خرم‌آباد نیز جزء این طرح محسوب می‌شود. خرم‌آباد به عنوان نخستین شهر ایران به منظور اجرای این طرح از سوی دفتر منطقه ای اسکان بشر سازمان ملل متحد انتخاب گردیده و هزینه اجرای این طرح نیز ۷۰۰ هزار دلار اعلام شده است.خرم‌آباد هم اکنون از سوی دفتر منطقه ای اسکان بشر سازمان ملل متحد به عنوان شهر نمونه گردشگری انتخاب شده است.

فلک‌الافلاک

قلعه باستانی فلک‌الافلاک یا دژشاپورخواست که تاریخ ساخت آن به زمان ساسانیان بر می‌گردد از زمان قاجار به بعد به این نام خوانده می‌شود. فلک‌الافلاک بر فراز تپه‌ای دربلندترین نقطه شهر خرم‌آباد واقع شده‌است.نام قدیم آن دژ شاپورخواست بوده وبنای آن به دورهٔ ساسانیان می‌رسد این قلعه اکنون دارای ۶ برج است ولی درگذشته دارای ۱۲ برج بوده و به همین سبب به دوازده برجی نیزمعروف است.درقسمت شمالی زیر قلعه چشمه‌ای بنام گلستان جاری است ولی آب موردنیاز خود قلعه از چاهی به عمق ۴۰ متر که در میان قلعه وجود دارد تامین می‌شود.قلعه فلک‌الافلاک بر شهر خرم‌آباد کاملاً مشرف است و مساحت آن درحدود ۵۳۰۰ متر مربع است.فضای داخل آن به چهار تالار نسبتاً بزرگ حول دو حیاط و تعدادی تالار و اتاق تقسیم شده‌است.این بنا در عهد فتحعلیشاه قاجار مرمت گردیده و برج مرتفعی به آن افزوده شده و از آن پس فلک‌الافلاک خوانده شده‌است.

مناره آجری

مناره آجری یکی از آثار باستانی ارزشمند شهر خرم‌آباد می‌باشد. این بنا با قدمتی در حدود ۹۰۰ سال در جنوب خرم‌آباد و در کناره شهر قدیمی شاپورخواست بر روی پایه سنگی برپا شده و حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد. قطر سطح تحتانی آن ۵/۵ متر است و با پیمودن ۲۹ پله دورانی می‌توان به بام مناره صعود نمود. ظاهراً از آن برای هدایت کاروان‌هایی که به سمت شهر باستانی شاپورخواست می‌آمده‌اند استفاده می‌شده‌است.

سنگ نبشته

این سنگ نبشته که خط کوفی بر روی آن حک شده‌است در قسمت جنوبی شهر خرم‌آباد قرار دارد این سنگ بصورت یک مربع تراشیده‌است و در روی آن راجع به سند مالکیت چرای دام‌های موجود در آن زمان حک شده‌است. این سنگ نبشته به گونه‌ای ساخته شده‌است که چهار گوشه آن به سوی آثار باستانی پل شکسته، مناره آجری، فلک الافلاک و حوض موسی نشانه رفته‌است.این سنگ ریشه در کوه دارد و در چند سال اخیر به علت توسعه بلوار شریعتی خرم‌آباد برش داده و جابجا شده‌است.

پل شکسته

پل شکسته یا پل شاپوری یا به گویش لری طاقِ پیل اِشکِسَه یکی از شاهکارهای معماری دوره ساسانیان محسوب می‌شود و در ضلع جنوبی قلعه فلک افلاک در جنوب شهر خرم‌آباد در استان لرستان واقع شده‌است. پل شاپوری عامل ارتباط غرب استان لرستان امروزی با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده‌است. این پل هم اکنون ویرانه‌ای بیش نیست که درجنوب غربی خرم‌آباد قراردارد این پل در زمان خود از شاه کارهای معماری به حساب می‌آمده و دارای ۲۸ طاق یا دهانه بوده‌است اما امروز تنها ۶ طاق آن به جای مانده‌است.پل شاپوری در راستای غربی -شرقی با ارتفاع ۱۶ متر ساخته شده‌است ودردهانه پرطاق موج شکن‌هایی لوزی شکل برای کاهش تخریب سیل تعبیه شده‌است.^[۹۵]

گرداب سنگی

گرداب سنگی یا به گویش لری گِردآو بَردینَه، یکی از آثار تاریخی بر جای مانده از دوره ساسانیان در شهر خرم‌آباد است. گرداب سنگی در مرکز شهر خرم‌آباد و در میان بافت قدیمی شهر در کنار میدان تختی واقع شده است. بنای گرداب سنگی دایره ای شکل است و به دور چشمه ای با استفاده از سنگ و ساروج ساخته شده است تا آب خارج شده از چشمه را ساماندهی کرده و سپس از طریق کانال آب چشمه را به نقاط مختلف شهر باستانی شاپورخواست منتقل کند.

پارک‌ها

خرم‌آباد دارای ۱۰ پارک درون‌شهری ویک تفرجگاه کوهستانی است که عبارتند از :

• پارک کوهستانی چهارده معصوم
• پارک شریعتی، خیابان شریعتی
• پارک کیو، در کنار دریاچه کیو
• پارک زیباکنار، میدان ساکی
• پارک معلم، خیابان ساحلی غربی
• پارک دانشجو، میدان دانشجو
• پارک بهشت، خیابان ساحلی بهشت
• پارک شهر، ساحلی غربی
• پارک زیتون، قاضی‌آباد
• پارک شقایق، میدان امام حسین
• پارک صخره‌ای، خیابان نواب صفوی 
•