از سیمره تا دره شهر

همچنین با دارا بودن استعداد کشاورزی و وجود آب‌فراوان و مراتع و جنگل های انبوه،‌ دارای آثار دیدنی تاریخی و طبیعی بی شماری است. اهمیت تاریخی دره شهر به حدی است که مورخان و تاریخی نگاران آن را به نام اولین شهر تاریخی دوره ساسانی نامیده اند.

نام دره شهر شاید از رود سیمره گرفته شده باشد که این رود تا قبل از ورود به ایلام گاماسیاب ( رود ماهیان بزرگ سیاه رنگ ) نام دارد و هنگام ورود به ایلام به زبان لری سیمره نامیده می شود. آورده اند که چون دره شهر در کنار رود سیمره در دره ای از دره های کبیر کوه قرار گرفته، دره شهر نام یافته است. شهر تاریخی و باستانی دره شهر در ادوار مختلف بارها ویران و آباد گشته است. از جمله عوامل ویرانی آن تاخت و تاز سپاهیان آشور و عرب ها بوده است. بنا بر نظری، دره شهر محل شهر باستانی ‹‹ماداکتو›› پایتخت عیلامی است. عیلامیان که دردوره عهد باستان فرمانروای کوه های لرستان بودند؛‌ دره رودخانه و راه بزرگ ارتباطی منطقه و مرز شمالی را متصرف شدند و اماکن مستحکمی تاسیس نمودند که ماداکتو پایتخت دوم آنان از آن جمله است. ظاهرا دره شهر اولین شهر عیلامی بوده است که در حمله آشور بانی پال ویران و مردم آن قتل عام شده اند. در دره سیمره بقایای خرابه های عهد ساسانی به جامانده اند.

 
ظاهرا دره شهر در دوره اعتلای هخامنشیان هنوز هم ویران بوده و یا اهمیت گذشته را نداشته است، اما عهد اشکانیان دوره تجدید حیات آن بوده و در دوره ساسانی نیز مجددا رونق یافته و آباد گردیده است. در خرابه های دره شهر که بازمانده یک شهر از زمان ساسانیان است، آثار چهار راه ها، کوچه ها و معابر با نظم ویژه ای که در شهر سازی آن دوره معمول بود، باقی مانده است. سکه هایی که در خرابه های دره شهر پیدا شده اند به خسرو سوم و جانشیان او تعلق دارند. گفته می شد که دره شهر در هنگام آبادانی متجاوز از 5000 خانه داشته است. درمیان خرابه های آن اثری از ساختمانی که شاید روزی مسجد و یا عبادتگاه دوره اسلامی بوده باشد، یافت نشده است. در حال حاضر شهر دره شهر که در دامنه کبیر کوه و در کنار خرابه های شهر باستانی دوره ساسانی و رودخانه خروشان سیمره قرار دارد، با استعداد کشاورزی وافر، ‌منابع آب غنی، مراتع سبز و جنگل های انبوه یکی از شهرهای باستانی و مهم استان ایلام محسوب می شود.

 
برخی بر این باورند که دره شهر را خسرو پرویز پادشاه ساسانی ساخته است. گفته می شود اسکندر مقدونی هنگامی که از شوش عازم شعر کلنی بوده از دره شهر عبور کرده است . پس از حمله اعراب سیمره یا دره شهر حاکم نشین مهرجانقذق شد و تا سده چهارم هجری قمری ،آباد و پرنعمت بوده است . ابودلف در سفر نامه خود می نویسد : سیمره نیز شهر زیبایی است که در آن درختان خرما و زیتون و گردو و در طرف دیگر برف و کوهستان با هم دیده می شوند. یاقوت حموی نیزدر باره دره شهر می نویسد: شهری است در نواحی جبل به سوی خوزستان و آن را مهرجانقذق خوانند و آن آبادان و دارای میوه ها و آب است .

مکان های دیدنی و تاریخی

مهم ترین مراکز دیدنی و زیارتگاهی دره شهر عبارتند از: آثار خرابه های شهر سیمره و آثار قصر ها و بازار های تاریخی - آسیاب آبی و قلعه شیخ ماخو (شیخ محمد خان) در روستای شیخ مکان - تنگ زیبا و تاریخی ، طبیعی بهرام چوبینه در مسیر دره شهر به پل دختر - تپه باستانی تیغن در کنار دره شهر - آثار قلاع تاریخی درمنطقه ییلاقی کلم بخش بدره و هم چنین دره ییلاقی کلم بدره - چهار تاقی دوران ساسانی در شهر دره شهر - آبشار ماربره در نزدیکی دره شهر در مسیر جاده پل دختر- حوضچه آب زمزم در نزدیکی بقعه جابر- آثار تاریخی پل گاو میشان مربوط به دوران ساسانی بر روی سیمره - زیارتگاه جابر انصاری در روستای جابر کلم - زیارتگاه بابا سیف الدین درروستای ارمو- زیارتگاه امام زاده صالح در ماژین- قلعه و شهر تاریخی ماژین - غار کول کنی در ماژین و مناظر و چشم اندازهای زیبای کبیر کوه در کنار رود سیمر.

کشاورزی و دامداری

اقتصاد دره شهر بر پایه کشاورزی باغداری و دامداری استوار است. آب کشاورزی از چاه ها، چشمه ها و رود فراهم می شود و محصولات کشاورزی و باغی آن عبارتند از: ‌گندم، جو، بنشن، ذرت، گیاهان علوفه ای، برنج، کنجد، تره بار، گردو، ‌انار، انگور، سیب و انجیر. دامداری نیز در این شهرستان رونق دارد و محصولات و فرآورده های دامی و نیز دام به شهرستان های دیگر صادر می شود.

مشخصات جغرافیایی

شهرستان دره شهر در درازای جغرافیایی 47 درجه و 22 دقیقه و پهنای جغرافیایی 33 درجه و 8 دقیقه و در بلندی 650 متری از سطح دریا واقع است. شهر دره شهر در 142 کیلومتری شهر ایلام و در مسیر جاده ایلام ـ پل دختر قرار دارد. آب و هوای آن معتدل و خشک، بیش ترین درجه گرما 42 درجه و کم ترین درجه گرما 6- درجه می باشد. بارندگی سالانه بطور متوسط 350 میلیمتر است. شهرستان دره شهر از شمال باختری، شمال تا جنوب خاوری به ترتیب با شیروان و چرداول، کوهدشت و پل دختر (استان لرستان)، از جنوب خاوری، جنوب تا شمال باختری به ترتیب با آبدانان، دهلران، مهران و ایلام همسایه است.

طبیعت دره شهر

تنگ ماژین

در تنگ ماژین از توابع دره شهر، دخمه ها و اشکفت هایی وجود دارد که یکی از آن ها به غار کول کنی معروف است. دهانه این غار در محل ورودی حدود 30 متر طول دارد و با توجه به موقعیت استقرار، دسترسی به آن بدون تجهیزات ضرور ناممکن است. در داخل و پیرامون غار آثاری از وجود زندگی در دوران های سنگ به دست نیامده است، ولی در محل ریزش آب حوض کوچکی که از سنگ تراشیده شده وجود دارد که ملاط ان نیز احتمالا از ساروج است. در اطراف این حوضچه اثری که نشان دهنده قدمت آن باشد به دست نیامده است، ولی احتمالا به شهر ساسانی خارج از تنگ مربوط بوده است.

علاوه بر غار معروف کول کنی، در این محل دخمه های متعددی نیز وجود دارد که تعداد آن ها به 12 می رسد و در برخی از این دخمه نشانه هایی از سکونت انسان باستانی مشهود است. جالب ترین دخمه ها شامل سه اشکفت در کنار هم و یک اشکفت بر بالای آن هاست که به غار انوشیروان معروف هستند. در کندو کاو کف یکی از این غارها، یک قطعه سفال از نوع سفال های نیمه هزاره اول قبل از میلاد به دست آمده است. در مورد این غارها، روایتی در بین مردم محل نقل میشود که جالب توجه است و ان روایت چنین است
مردم محل اعتقاد دارند که انوشیروان به هنگام جان دادن وصیت کرده بود که جسد وی را دور از دسترس دشمنان دفن کنند، از این رو بازماندگانش پس از جستجوی بسیار، این اشکفت را می یابند و جسد وی را در آن دفن می کنند. البته این مطلب نقل قولی ضعیف است و با توجه به زرتشتی بودن انوشیروان دور از حقیقت به نظر می رسد و اصولا تاکنون گوری از شاهان ساسانی دیده نشده است.

تنگ بهرام چوبین

تنگ بهرام چوبین یکی از مهم ترین دره های کم عرض و بسیار مرتفع و استراتژیک در ضلع غربی مسیر جاده دره شهر- پلدختر است. این تنگه که آن را شکارگاه بهرام هم می گویند؛ دارای آثار ارزنده فراوان در قسمت ورودی، پیشانی و ارتفاعات است. این مجموعه آثار ارزنده یک قلعه به جای مانده از دوران ساسانی است که از سنگ و گچ ساخته شده و به ارتفاعات جنگلی کبیرکوه در عمق تنگه و مناطق سخت گذر آن ختم می شود. علاوه بر زیبایی های وصف ناپذیر طبیعی و آثار پلکان های سنگی بر دیواره های سنگی و نقاط سخت گذر داخل تنگه، وجود چهار آب انبار که در صخره های سخت تراشیده شده اند، هر یک به اضلاع تقریبی 3×3 متر و عمق 3 متر و 3×2 در عمق 5/2 متر با ناودانک های سنگی و همچنین ارتباط این چهار آب انبار به هم دیگر و وجود آب آشامیدنی در داخل آن ها حاکی از توجه و اهمیت به این منطقه استراتژیک و طبیعی در طول دوران تاریخی دارد که در نوع خود بی نظیر و جالب توجه است. تنگه بهرام از شاهکارهای طبیعی و تاریخی است که همواره مورد بازدید علاقه مندان به تاریخ، طبیعت و کوه نوردان قرار می گیرد. این تنگه در ایام بهار ایرانگردان و علاقه مندان به آثار تاریخی و طبیعی را به سوی خود جذب می کند.

غار خفاش

این غار در سه کیلومتری شمال خاوری شهر دهلران در دامنه کوهی مشرف به دره و چشمه های آب گرم دهلران واقع شده است. طول غار 155 متر، عرض آن 30 متر و ارتفاع آن از سقف با کف 50 متر می باشد. دهلیزهای وسیعی در این غار وجود دارد که عمق بعضی از قسمت های آن به 400 مترمی رسد. این غار به علت زندگی خفاش ها در داخل آن(حدود 20.000 خفاش)، به غار خفاش معروف شده است. خفاش های آن از نوع دم دار و بزرگ هستند. غارخفاش دهلران یکی ازغارهای تاریخی عصر غارنشینی است که بعدها به زیستگاه خفاش ها تبدیل شده است. موضوع مورد توجه این غار وجود توده عظیم و ضخیم فضله خفاش در کف غار است که طی هزاران سال پدید آمده است و کشاورزان از آن برای تقویت زمین های زراعی استفاده می کنند. غار خفاش در فهرست آثار ملی ثبت شده و مورد حفاظت و مراقبت است.

رودخانه آب سیاب

رودخانه های آب سیاب، دره شهر، روبه رود، سیکان و گراب مهم ترین رودهایی هستند که در شهرستان دره شهر جاری اند. چشمه های متعددی در شهرستان دره شهر وجود دارند که از این چشمه ها می توان به سراب فرهاد، سراب دره شهر، سراب شیخ مافون اشاره کرد.

رودخانه دره شهر

این رود دایمی است، در دهستان دره شهر، شهرستان دره شهر جریان دارد سرچشمه این رود دامنه شمالی کبیرکوه 9 کیلومتری جنوب باختری دره شهر، ریزشگاه یک کیلومتری خاوری روستای چم نمشت (cam-Namest) 6 کیلومتری شمال خاوری دره شهر است. ریزابه رود سیمره، حوزه خلیج فارس و دریای عمان درازای 15 کیلومتر ارتفاع سرچشمه 1400 متر، ارتفاع ریزشگاه 550 متر، شیب متوسط 5/5 درصد، مسیر کلی شمال خاوری است.

رودخانه روبه رود

این رود دایمی است در دهستان دوستان، شهرستان دره شهر جریان، دارد سرچشمه این رود چشمه سارهای روستای کلم بالا (Kolm) 50 کیلومتری باختر شمالی دره شهر است. ریزابه رود گراب، حوزه خلیج فارس و دریای عمان درازای 8 کیلومتر ارتفاع سرچشمه 1000 متر، ارتفاع ریزشگاه 750 متر، شیب متوسط 3 درصد، مسیر کلی خاوری سرچشمه چشمه سارهای روستای کلم بالا است.

رودخانه سیکان

این رود دایمی است در دهستان شاه کرمی، شهرستان دره شهر جریان، دارد سرچشمه دامنه شمالی کبیرکوه 10 کیلومتری جنوب باختری دره شهر روستاهای مسیر، سیکان، پلنگ آباد، چم کلان دشت آباد، اشرف آباد، بخش آباد است. ریزابه رود سیمره، حوزه خلیج فارس و دریای عمان درازای 14 کیلومتر ارتفاع سرچشمه 1500 متر، ارتفاع ریزشگاه 595 متر، شیب متوسط 5/6 درصد، مسیر کلی شمال خاوری است.

 
رودخانه گرآب

این رود فصلی است در دهستان علی شروان، شهرستان دره شهر جریان، دارد سرچشمه دامنه کوه چمن گیر (Caman gir) 88 کیلومتری باختر کوهدشت این رودخانه پس از عبور از منطقه ولندتار (Valand tar) از کنار روستاهای آسیاوله (Asiyavaleh) و امام زاده جابر می گذرد در منطقه ای به نام بنامپر ور (Bana parvar) نخست بار و به رود مخلوط میشود سپس به رودخانه سیمره می ریزد ریزابه رودخانه سیمره، حوزه خلیج فارس و دریای عمان درازای 40 کیلومتر ارتفاع سرچشمه 2400 متر، ارتفاع ریزشگاه 690 متر، شیب متوسط 3/4 درصد، مسیر کلی خاور جنوبی است.